دستگاه گُوارش
یکی از دستگاههای فعال در
بدن انسان و بعضی از جانداران است.
این دستگاه در
انسان و
مهرهداران به صورت
لولهٔ گوارشی، و در جانوران تکامل
نیافته مثل
اسفنجها یا
کیسهتنان به صورت
کیسهٔ گوارشی وجود دارد. باید توجه
داشت که دستگاه گوارش در جانوران براساس نوع غذایی که میخورند به شکلهای
مختلفی وجود دارد. اما به طور کلی دستگاه گوارش آنها از چهار بخش
بلع، گوارش، جذب و دفع تشکیل شدهاست.

دستگاه
گوارش انسان که از دهان تا مقعد
امتداد دارد، از لولهٔ گوارشی و غدههای گوارشی تشکیل شدهاست و حدود
هفت متر طول دارد. غدد گوارشی شامل غدههای بزاقی، غدههای دیوارهٔ
معده و
روده،
پانکرآس و
کبد است. لولهٔ گوارشی نیز شامل
دهان،
حلق،
سرخنای (مِری)،
معده، رودهٔ باریک، رودهٔ بزرگ و
راستروده میشود. هر چیزی که وارد
معده میشود با آنزیمهای درون معده مخلوط میگردد تا با اجزا ساده تری
تجزیه شود. سپس این مخلوط از معده خارج شده و به رودهها میرود تا از
آنجا، مواد غذایی تجزیه شده جذب جریان خون شوند. مواد غذایی تجزیه شده
از طریق جریان خون به سرتاسر بدن میروند و در اختیار
یاختههای بدن قرار میگیرند تا در
آنها مصرف شده و یا ذخیره شوند. اجزا غذایی که جذب نمیشوند از بدن دفع
میگردند
در این قسمت به نحوه هضم و
جذب سه گروه اصلی مواد می پردازیم
کربوهیدراتها
مواد
نشاستهای در دهان توسط پتیالین بزاق به دکسترین تبدیل میشوند که آن
نیز در روده تحت تاثیر آمیلاز مترشحه از پانکراس به دیساکاریدها ،
تجزیه میشود. دیساکاریدها توسط دی ساکاریدازهای میکرویلیها به
مونوساکاریدها تبدیل شده و پس از جذب وارد مویرگ خونی شده و از روده
حمل میشوند.
پروتئینها
پروتئینها
تحت تاثیر آنزیمهای پپسین معده و ترپیسین کیموترپیسین مترشحه از
پانکراس به پلیپپتیدهای کوچک و دیپپتیدها تجزیه میشوند. محصولات فوق
تحت تاثیر آمینوپپتیدازهای غشای میکروویلیها به اسیدهای آمینه تبدیل
شده و پس از جذب توسط پروتئینهای حامل به گردش خون وارد میشوند.
چربیها (Fats)
هضم چربیها
بطور عمده در روده و تحت تاثیر آنزیم لیپاز مترشحه بوسیله سلولهای
پانکراس صورت میگیرد. تری گلیسیریدها تحت تاثیر لیپاز به
مونوساکاریدها و اسیدهای چرب آزاد تبدیل میشوند. این محصولات توسط
املاح صفراوی امولسینه شده و به صورت ذرات فسیل به قطر 2 نانومتر در
میآیند که از غشاء میکروویلیها عبور کرده و وارد سلولهای جاذب
میشوند، در آنجا به شبکه آندوپلاسمی صاف منتقل شده و توسط آنزیمها به
تری گلیسریدها تبدیل میشوند. و پس از افزوده شدن پروتئینها به دستگاه
گلژی رفته و در آنجا با افزوده شدن قندها ، به صورت شیلومیکرونها آنجا
را ترک کرده و وارد گردش خون میشوند.
بیماریهای شایع روده باریک
التهاب حاد روده: التهاب حاد روده را
انتریت گویند. در فصل تابستان زیاد دیده میشود. علت آن خوردن مواد
غذایی فاسد است. در بیماری شبه حصبه (پاراتیفوئید) هم التهاب روده دیده
میشود. معالجه التهاب گرم نگه داشتن شکم با کیسه آب داغ است.
 |
با کلیک روی
عکس آن را در اندازه واقعی ببینید |
سرطان روده: سرطان روده باریک بسیار نادر است و سرطان روده بزرگ بیشتر
دیده میشود.
سل روده: روده کودکان شیرخوار با خوردن شیر آلوده به میکروب سل به زخم
سلی دچار میشود. در بزرگسالان نیز سل روده دیده میشود. اما سل روده
در بزرگسالان همیشه یک عفونت ثانوی است. عفونت اولیه سل ریه است. زخم
سل روده اکثرا در قسمت آخر روده باریک دیده میشود. علائم آن اسهال و
تب است. معالجه آن از طریق داروهای ضد سل و رژیم غذایی مناسب میباشد
بیماری های روده
بیماری التهابی روده اصطلاحی است کلی که برای اطلاق به گروهی از
اختلالات مزمن التهابی روده با علت نامعلوم که دستگاه گوارشی را مبتلا
میسازد بکار میرود.
اسهال یا التهاب حاد روده
اسهال یا
التهاب حاد روده یک بیماری عادی است. التهاب روده کوچک را آنتریت و
التهاب روده بزرگ را کلیت گویند. در التهاب حاد روده ، مخاط روده متورم
، آبکی و دفعات اجابت مزاج زیاد میشود و در مدفوع آبکی ممکن است بلغم
و خون نیز دیده شود. علایم دیگر آن دل پیچ ، دردهای قولنجی ، نفخ ،
بیاشتهایی و حالت تهوع است.
در التهاب روده بزرگ بیمار احساس جسم خارجی در روده مستقیم نموده و
تصور مینماید مزاجش میخواهد کار کند و حال آنکه اجابتی صورت نمیگیرد
و یا اینکه مقدار بسیار کمی بلغم خارج میشود. علت التهاب روده
سرماخوردگی ، عفونت میکروبی و مسمومیت غذایی بخصوص در فصل تابستان است.
در طب گیاه
درمانی از گیاه سورنجان که نوعی زعفران می باشد ،برای درمان بیماری های
نقرس، روماتیسم و عفونت معده و روده در انسان استفاده می کنند.
در صورتیکه همین گیاه اگر دراثر بی توجهی همراه با کاه و یونجه و علف
مورد مصرف چهارپایانی مثل گاو ،اسب و بز قرار گیردخطر جانی به همراه
دارد.